Sivil toplum, demokrasilerin gelişmesinde çok kilit bir rol oynayan kurumsal yapıyı işaret eder. Zira sivil toplum; devletten ayrı bağımsız bir yapısı olan ve gönüllülük esasına göre hareket eden ve toplum menfaatleri doğrultusunda çalışan kuruluşları ifade eder. Buradan hareketle demokrasilerde vazgeçilmez bir kurum olarak sivil toplum kuruluşları ile karşılaşırız. Türkiye’de de sivil toplum kuruluşları vardır ve bu kuruluşlar finansal ve yardım kuruluşlarında yoğunlaşmıştır. Bu çerçevede sivil toplum kuruluşları Türkiye’de her ne kadar tam anlamıyla gelişim göstermemiş olsalar da demokrasimize büyük katkı sağlamaktadır.
TÜRKİYE’DE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
Sivil toplum kuruluşu (STK) nedir? sorusuyla başlarsak eğer kâr amacı gütmeyen, belirli bir amaç doğrultusunda bir araya gelmiş insanlardan oluşan örgütlenmeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sivil toplum kuruluşlarının ve aslında sivil toplum mefhumunun en ayırt edici özelliği, sivil toplumun, devletin dışında ve devletle herhangi bir menfaat birliğine girmeyen bir yapıda olmasıdır. Çünkü aslında “sivil” kelimesini tanımlayan en büyük özelliği bu olarak ifade edilir; devletin dışında olması… Bu cümle oldukça önemli. Dolayısıyla bu STK’ların (Sivil Toplum Kuruluşu) defacto olanları ya da dejure olanları var bunları defacto örgütler, kendiliğinden doğal olarak oluşan ve hukuki olarak var olmayan örgütler olarak ifade etmek mümkündür. Kendiliğinden oluşan örgütlenmelerin içinde, hareketleri ve platformları sayabiliriz bunları. Çalışmalarını hukuki ve yasal çerçevede tanınmış bir şekilde yürüten dernek ve vakıflar ise ‘dejure’ örgütler olarak nitelendirilir.
Dünyanın her yerinde insanlar, benzer problem ve yapılarla mücadele ettikleri için Türkiye’deki STK’larla, dünyadaki STK’lar arasında temel düzeyde bir fark görünmemektedir. Burada yapılacak yorum gelişmiş ülkelerdeki sivil toplum ile gelişmekte olan ülkelerdeki sivil toplumun söylemlelerinin farklılıklar taşıyabileceğidir. Bununla birlikte yürütülen faaliyetlerin finansal yoğunluğu başta olmak üzere başka farklar da bulunabilir.
Yine küreselleşen dünyada iletişim çok önemli artık. Dolayısıyla özellikle internetle birlikte insanların ve toplulukların birbirleriyle etkileşimleri, iletişimleri çok daha kolay dolayısıyla Sivil Toplum Kuruluşları bu imkanları sık kullanabilmekte ve kendilerine taraftar bulabilmektedirler.
Ülkemizde çeşitli alanlarda hizmet veren sivil kuruluşlar vardır bunlar;
EĞİTİM ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- AÇEV ( Anne Çocuk Eğitim Vakfı)
2- TEV (Türk Eğitim Vakfı)
3- TEGV (Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı)
4- TED (Türk Eğitim Derneği)
5- MEV (Milli Eğitim Vakfı)
6- Darüşşafaka: Babasını kaybetmiş, maddi olanakları yetersiz olan çocuklara 1863 yılından bu yana kaliteli bir eğitim sunmaktadır.
SAĞLIK ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- Yeşilay (İçki, sigara ve uyuşturucuyla mücadele eder.)
2- LÖSEV (Lösemili Çocuklar Vakfı) (LÖSANTE Hastanesini kurmuştur.)
3- Türk Kalp Vakfı
4- Türkiye Diyabet Vakfı
5- Sigarayla Savaşanlar Derneği
ÇEVRE ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı)
2- DHKD (Doğal Hayatı Koruma Derneği
3- ÇEKÜL (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve tanıtma Vakfı)
4- ÇEVKO (Çevre Koruma ve Yeşillendirme)
5- DOÇEV (Doğa ve Çevre Vakfı)
6- Hayvan Hakları Derneği
YARDIMLAŞMA ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- Mehmetçik Vakfı
2– Kimse Yok mu Derneği
3- Cansuyu Yardımlaşma Derneği
4- Darülaceze: (Bakacak kimsesi olmayan, engelli ve yaşlı kişileri, kimsesiz çocukları korumak için kurulmuştur.)
NOT: Mehmetçik Vakfı, şehit ailelerini ve gazilere engelli askerlere yardım eder.
SHÇEK (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu): Türkiye’de yoksul ve korunmaya muhtaç çocuklara ve ailelere bakım, eğitim, sağlık, kültür hizmetleri sunmak için oluşturulmuş bir kurumdur. Sivil toplum örgütü değil, resmi Kurumdur.
DOĞAL AFETLER ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- KIZILAY
2- AKUT (Arama Kurtarma Timi)
3- AKA (Arama Kurtarma Araştırma Derneği)
4- Acil Tıp Derneği
NOT: 1868 yılında Hilal-i Ahmer adı ile kurulan Kızılay’ın ismi, 1935 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Türk Kızılayı” olarak değiştirilmiştir.
NOT: Kızılay ayrıca hem sağlık hem de doğal afetlerde yardımlaşma derneği olarak da görev yapar.
İNSAN HAKLARI ALANINDAKİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
1- Umut Çocukları Derneği
2- İnsan Hakları Derneği
3- Kadın haklarını Koruma Derneği
4- Sokak Çocuklarını Koruma Derneği
5- Tüketici hakları Derneği
6- TÜKODER (Tüketicileri Koruma Derneği)
Yusuf YARALIOĞLU